لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

به منظور ارائه مدل­های مناسب برای پیش­بینی روند پیشرفت زمانی بیماری لکه نواری جو ناشی از Pyrenophora graminea بررسی­های اپیدمیولوژیکی در قالب آزمایش مزرعه­ای در دو سال زراعی 99-1398 و 1400-1399 انجام شد. پیشرفت زمانی بیماری در پنج رقم (زهک، نیمروز، اکسین، نوروز و ایذه) جو و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار در ایستگاه تحقیقاتی گلستان در استان خوزستان اجرا و از مدل­های شناخته شده اپیدمیولوژیکی مانند مونومولکولار، لوجستیک، لوگ- لوجستیک، گمپرتز و ویبل برای ارزیابی روند پیشرفت بیماری استفاده شد. نتایج نشان داد در تمامی ارقام مدل­ لوگ- لوجستیک به عنوان مناسب ترین مدل در توصیف پیشرفت زمانی می­باشد. به منظور تعیین میزان خسارت ناشی از بیماری لکه نواری جو، وزن هزار دانه، عملکرد محصول و سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری (AUDPC) در طول فصل رشد، اندازه­گیری شد. نتایج نشان داد که مدل انتگرالی با استفاده از AUDPC به عنوان متغیر مستقل و درصد خسارت به عنوان متغیر وابسته در رقم نوروز (L = 33.241+0.0002AUDPC) می­تواند 50 درصد تغییرات AUDPC در برابر خسارت را توجیه نماید. در مدل چند متغیره، شدت بیماری در زمان­های مختلف به عنوان متغیر مستقل و میزان عملکرد به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شد و این مدل کارایی بالایی در تخمین میزان عملکرد داشت. همچنین شدت بیماری در مراحل ابتدای ظهور علایم بیماری و بعد از خوشه دهی در تخمین عملکرد نسبت به سایر مراحل فنولوژیکی، از اهمیت بالاتری برخوردار می­باشد و مدل چند متغیره (Y = 4836.17 – 38.51X1- 33.78X7+ 16.83X28- 26.56X35) توانست بیش از 90 درصد تغییرات شدت بیماری در برابر عملکرد را توجیه نماید.

ظهور و گسترش سریع نژادهای بیماریزای عوامل زنگ های گندم تحقیقات را به سمت یافتن منابع مقاومت پایدار هدایت کرده است. مقاومت تدریجی (Slow rusting) نوعی مقاومت نژاد غیراختصاصی و پایدار است. در این مطالعه به منظور تشخیص منابع احتمالی دارای مقاومت پایدار نسبت به زنگ ساقه، پارامترهای مقاومت تدریجی شامل ضریب آلودگی (CI)، شدت نهایی بیماری (FRS)، نرخ آلودگی ظاهری (r) و مقدار نسبی سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری (rAUDPC) در 46 لاین گندم همراه با شاهد حساس (مخلوط رقم McNair و لاین CD-90-12 ) طی سال های زراعی 95-1394 و 96-1395 در مزرعه آزمایشی ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل ارزیابی شدند. ارزیابی لاین ها تحت شرایط آلودگی طبیعی و در برابر جمعیت نژادی دارای پرآزاری برای ژن های مقاومت Sr25، Sr5، Sr6، Sr7a، Sr9f، Sr23، Sr28، Sr29، Sr30، Sr33، Sr34، Sr37، SrDP2، SrGT،-SrPL، SrWLD، SrH و SrTmp انجام شد. نتایج بررسی ها نشان داد که لاین های گندم M-93-13، M-93-14، M-93-16 و M-93-20 مقادیر پایینی از CI، FRS، r و rAUDPC نشان دادند و به عنوان لاین های دارای سطح مطلوب مقاومت تدریجی در نظر گرفته شدند. لاین های شماره C-93-10، C-94-6، C-94-8 ، CD-94-6 M-93-3، M-93-12 وM-93-18 مقادیر متوسطی از پارامترهای مقاومت به زنگ ساقه را نشان دادند و به عنوان لاین های دارای سطح متوسط مقاومت تدریجی برای زنگ ساقه در نظر گرفته شدند. 25 لاین نیز دارای سطح پایین مقاومت تدریجی و بقیه لاین ها در گروه لاین های حساس و بدون هیچ نوع مقاومت تدریجی گروه بندی شدند. لاین های دارای سطح مطلوب و متوسط مقاومت تدریجی که از این مطالعه تشخیص داده شدند، می-توانند برای معرفی رقم کاندید شده یا در برنامه های به نژادی گندم نسبت به زنگ ساقه استفاده شوند.